CZYNNIKI RYZYKA OSTEOPOROZYOsteoporoza to groźna choroba, której powikłania zagrażają życiu i sprawności chorego. Znając czynniki ryzyka, które możemy modyfikować, mamy szansę wpłynąć na przebieg choroby i zmniejszyć ryzyko złamań. To zależy od nas – pacjentów!

Czynniki ryzyka rozwoju osteoporozy dzielimy na zależne i niezależne od pacjenta
Wczesne wykrycie wszystkich czynników ryzyka pozwala na rozpoczęcie profilaktyki i zmniejszenie prawdopodobieństwa wystąpienia osteoporozy, a tym samym powikłań w postaci złamań osteoporotycznych
O wszystkich czynnikach ryzyka, które stwierdzimy u siebie należy poinformować lekarza, który podejmie odpowiednie kroki
Zapobiegając i lecząc osteoporozę zapobiegamy złamaniom, które w skrajnych przypadkach mogą spowodować długotrwałe inwalidztwo lub nawet śmierć

CZYNNIKI RYZYKA OSTEOPOROZY, NA KTÓRE MAMY WPŁYW

Stosowanie diety ze zbyt małą ilością wapnia

Wapń jest konieczny do prawidłowej budowy kości. Jego głównym źródłem w diecie jest nabiał. Zdrowa dieta powinna zawierać ok. 1200 mg jonów wapnia. Spożywanie mniejszej ilości może doprowadzić do rozwoju osteopenii a następnie osteoporozy, której przebieg może prowadzić do złamań.

➔Często konieczne jest stosowanie suplementów wapnia.

Mała aktywność fizyczna (poniżej 30 minut dziennie)

Mała aktywność fizyczna (poniżej 30 minut RUCHU DZIENNIE)

Regularna aktywność fizyczna wzmacnia układ kostno-stawowy i rozwija mięśnie. Brak ćwiczeń powoduje utratę masy kostnej i mięśniowej.

➔Masę kości zwiększają ćwiczenia z obciążeniem, oporowe (ćwiczenia siłowe).

➔Regularny trening, bieganie lub chodzenie wpływa na sprawność, poprawia równowagę, zmniejszając ryzyko upadku.

Nadmierna ilość spożywanego alkoholu

Alkohol zarówno u mężczyzn, jak i kobiet wpływa niekorzystnie na gęstość mineralną kości i zwiększa ryzyko upadków.

Zagrożeniem jest picie więcej niż 3 standardowych jednostek alkoholu dziennie. Dla mężczyzn - częściej niż 5 dni w tygodniu. Dla kobiet - ważne by nie przekraczać 11-12 jednostek tygodniowo.
1 jednostka alkoholu to w przybliżeniu 8 gram czystego alkoholu, czyli:

25 ml wódki
50 ml sherry
125 ml lampka wina
200 ml 5% piwa

Palenie papierosów

Palenie papierosów hamuje czynność osteoblastów (komórki budujące kość) oraz zaburza procesy wchłaniania wapnia. Zauważono związek pomiędzy paleniem papierosów, a wzrostem częstotliwości złamań osteoporotycznych.

➔Zaleca się całkowite rzucenie papierosów oraz przebywanie w atmosferze wolnej od dymu papierosowego.

CAŁKOWITE UNIKANIE SŁOŃCA

To istotny czynnik ryzyka osteoporozy. Promieniowanie słoneczne umożliwia syntezę witaminy D w skórze, która zwiększa wchłanianie wapnia z przewodu pokarmowego i jest konieczna do prawidłowej budowy kości. Efektywność skórnej syntezy
witaminy D jest zależna od wieku (mniejsza u osób starszych), stosowania kremów z filtrami UV-B, powierzchni ciała poddanej działaniu promieni słonecznych, czasu ekspozycji na promieniowanie słoneczne, od pory roku, pory dnia, stopnia zachmurzenia.

➔Ze względu na położenie geograficzne w Polsce witamina D3 wymaga zazwyczaj suplementacji.

Niedowaga

U kobiet ze znaczą niedowagą (wskaźnik masy ciała poniżej 18,5 kg/m²) często występuje obniżony poziom estrogenów (podobne objawy występują u kobiet po menopauzie). Przyczynia się to do rozwoju osteoporozy. Dodatkowo, osoby o małej masie mięśniowej narażone są bardziej na upadek i złamania.

Częste upadki

Niezależnie od przyczyny (zaburzenia równowagi, choroby neurologiczne lub laryngologiczne czy kardiologiczne) częste upadki zwiększają ryzyko złamania nawet u osób z początkową postacią osteoporozy, czy osteopenią.

➔Należy szukać przyczyny upadków (rozpoznanie i leczenie) oraz stosować zabezpieczenia chroniące przed upadkami (np. dobre oświetlenie, eliminacja progów w mieszkaniach, posługiwanie się balkonikiem lub kulą, odpowiednie obuwie).

➔Wskazane są ćwiczenia poprawiające równowagę mięśniową i koordynację ruchów.

CZYNNIKI RYZYKA OSTEOPOROZY, NA KTÓRE NIE MAMY WPŁYWU

Wiek

Kobieta po menopauzie, mężczyzna po 70 roku życia.

Obciążenia genetyczne

Osteoporoza, a szczególnie złamanie szyjki kości udowej u rodzica.

Wystąpienie wczesnej menopauzy

Usunięcie jajników

Niedobór testosteronu

Częsta przyczyna osteoporozy męskiej.

Przebyte choroby nowotworowe

Rak piersi, rak prostaty (stosowane w terapii leki hormonalne, zmniejszają gęstość mineralną kości i mogą powodować wtórną osteoporozę).

Inne leki stosowane w chemioterapii nowotworów

Mogą osłabiać budowę kości.

Nie mamy na nie wpływu, ale pamiętając o nich możemy odpowiednio wcześnie zgłosić się do lekarza by diagnozować osteoporozę.

Przebieg niektórych chorób, charakterystyczne objawy lub niektóre stosowane leki, mają wpływ na przebieg osteoporozy. W związku z tym, należy porozmawiać na ten temat z lekarzem.

Objawy

Przebyte po 50 roku życia złamanie niskoenergetyczne

ZŁAMANIE NISKOENERGETYCZNE, PRZEBYTE PO 50 ROKU ŻYCIA

(po upadku z wysykości własnego ciała lub złamanie samoistne)

Zmniejszenie wysokości ciała o minimum 4 cm

(możliwe złamanie kręgów, w 50% przebiega bez bólu)

➔konieczna szybka diagnostyka i najczęściej leczenie osteoporozy. Każde przebyte złamanie znacznie zwiększa ryzyko kolejnego złamania

Choroby

Cukrzyca typu 2

Osteoporoza występuje u ok. 50% osób chorych na cukrzycę.

Choroby endokrynologiczne

Nadczynność tarczycy lub przytarczyc.

Choroby jelit prowadzące do zaburzeń wchłaniania

(Wrzodziejące zapalenie jelita grubego, choroba Leśniowskiego-Crohna)

➔Właściwa terapia chorób prowadząca do zmniejszenia natężenia ich objawów może zmniejszyć wpływ tych chorób na rozwój osteoporozy.

Reumatoidalne zapalenie stawów

Wymieniane jako bardzo ważny czynnik ryzyka złamań. Powinno być leczone tak, by osiągnąć remisję choroby, w miarę możliwości bez stosowania w terapii glikokortykosteroidów (sterydy).

➔Trzeba o tym rozmawiać z lekarzem specjalistą.

Leki

Leki sterydowe (Glikokortykosteroidy)

Mają najbardziej niekorzystny wpływ na kości. Są stosowane w wielu chorobach, nie tylko w zapaleniach stawów, ale m.in. w astmie oskrzelowej, chorobach z autoagresji (chorobach autoimmunologicznych), chorobach dermatologicznych.

➔Lekarze opiekujący się pacjentem w zakresie różnych schorzeń powinni wiedzieć o wszystkich stosowanych lekach.

Znajomość czynników ryzyka osteoporozy ma znaczenie dla każdego pacjenta!

dr n. med. Maria Rell-Bakalarska
Centrum Reumatologii i Osteoporozy Rheuma Medicus w Warszawie